Een middeleeuwse spaarpot
September is voor velen traditioneel een dure maand. De vakantie werd betaald, de school start terug op, De kleerkast wordt vernieuwd, kortom, hoog tijd om de spaarrekening weer wat aan te dikken. Dat gebeurt vandaag vooral digitaal, maar in de middeleeuwen had je hiervoor een aardewerk spaarpot in huis.
Een aardewerken spaarpot
Vandaag zijn spaarpotten vooral iets voor kinderen. Bij volwassenen is de spaarpot grotendeels vervangen door een spaarrekening bij de bank. Maar in de middeleeuwen bewaarden de meesten hun geld thuis, vaak in spaarpotten. Het is dan ook een goede manier om geld letterlijk op te potten.
De middeleeuwse spaarpot zag er toch wel wat anders uit. Het exemplaar dat je in het Yper Museum kan zien, is een klein, rond voorwerp van zo’n 5cm hoog en met een diameter van 6,5 cm. Het is gemaakt van rood aardewerk. Op de hals zit een gleuf waarlangs het geld in de spaarpot kan.
Het is zeker geen groot object, maar ook de munten waren vroeger kleiner en vooral dunner. De Ieperse denier, in gebruik tussen 1168 en 1304, meet maar 1,4 cm in diameter en is slechts 0,02 cm dik. In dit spaarpotje kan je dus wel wat van die Ieperse munten sparen.
Spaarpot, gevonden in de Verdronken Weide, 1300-1383 (Yper Museum, SM 005647)
Aardewerk is fragiel en breekt gemakkelijk. Maar hoe krijg je het geld er weer uit zonder de spaarpot kapot te maken? Het antwoord is eenvoudig: niet. Tenzij je met veel geduld probeert het geld langs de gleuf er terug uit te schudden natuurlijk. Dat het geld niet te recupereren valt, zonder de spaarpot zelf op te offeren, is een bewuste strategie. Zo denk je hopelijk twee keer na voor je aan je opgebouwd kapitaal zit. Ongeschonden spaarpotten zijn dan ook een zeldzaamheid. Dat het exemplaar in het Yper Museum gebroken is, betekent waarschijnlijk dat de eigenaar op een bepaald moment zijn kapitaal nodig had.
Een bijzondere vorm
Vandaag kennen we spaarpotten ook onder de naam spaarvarken. Vaak hadden huisgezinnen een varken in huis dat in het najaar werd geslacht en zo het gezin gedurende de koude wintermaanden voorzag van voedsel. Het vetmesten van het varken in de zomer was dus een vorm van ‘sparen’. Voor de middeleeuwse periode zijn er in Vlaanderen geen spaarpotten gekend in de vorm van een varken. In Duitsland is er wel een spaarvarken uit de 13de eeuw gevonden.
De spaarpot uit de Verdronken Weide heeft een andere vorm. Het is een rond voorwerp, met een kleine, platte top bovenaan. Misschien herken je er wel een vrouwenborst in? Dat is niet toevallig. De vrouwenborst, die melk voor zuigelingen voorziet, is in de middeleeuwen een symbool voor voeding en welstand. En zo komt deze spaarpot aan zijn bijzondere vorm.