Goliath
Wat een Stuk!
Reus Goliath is in Ieper geen onbekende. Hij loopt om de drie jaar mee in de Kattenstoet, er staat een beeld van hem op het dak van Lakenhallen en een mozaïek van Goliath siert het stationsgebouw van de stad. Maar Goliath is veel meer dan dat. Hij is de oudste reus van Ieper en heeft er al honderden jaren geschiedenis opzitten!
Goliath de Reus
Goliath is de stadsreus van Ieper en meet maar liefst 7m10. De reus is een oosterse figuur met tulband, tuniek en een kromzwaard. Dat uiterlijk dankt hij aan zijn oorsprong. We hebben het hier over Goliath van het Bijbelverhaal David en Goliath. In dit verhaal verslaat de kleine David een reusachtige krijger van de Filistijnen. De naam Goliath zou afgeleid zijn van het Hebreeuws voor ‘groot’ of ‘reusachtig.
Goliath was een populaire reus in de middeleeuwen. En niet enkel in Ieper. Ook in Lier, Dendermonde, Geraardsbergen, Nieuwpoort en Aat is er een reus Goliath. De reuzen gaan eerst mee uit in religieuze processies. Voor Ieper is dit de Tuindagprocessie. Rond 1500 vinden we de eerste verwijzing naar een reus in deze processie terug. Goliath duikt er op in een liedje dat de stadsnar zingt ter ere van Tuindag. De nar zingt dat hij graag een nieuwe livrei wil, want nu steekt hij maar mager af ten opzichte van ‘de reus’. We weten niet of het hier om Goliath gaat, maar vermoedelijk wel.
Anoniem, dankprocessie Onze-Lieve-Vrouw van Thuyne, met achteraan de processie Goliath, 1605-1700 (Yper Museum)
De tuindagviering bestaat uit twee grote luiken. het eerste luik is een religieuze processie waarin het beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Thuyne wordt rondgedragen. Het tweede luik is een wereldlijke stoet. Hierin loopt Goliath mee. Samen met de uitbeelding van de hel, kamelen, de vier werelddelen, een walvis en neptunus. Gaandeweg worden deze religieuze feesten meer volksfeesten waarbij het religieuze element naar de achtergrond verdwijnt. En zo evolueert Goliath van een verbeelding van het kwade, naar dé stadsreus van Ieper.
Over het privéleven van Goliath is het gissen geblazen. Voor zover we weten, trouwde hij nooit. In de bronnen is er soms sprake van de kinderen van Goliath. Het zou gaan over maar liefst 17 kleine reusjes die rond de reus dansten in de stoet.
Jozef Quisthoudt, de reus Goliath met dansende kinderen rond zijn voeten tijdens de Kattenstoet, 1939 (Yper Museum)
De Ieperse Reuzen
Goliath is zeker niet de enige reus van Ieper. Maar de andere reuzen zijn kleiner en vooral ook veel jonger. Reus Goliath gaat waarschijnlijk teruggaat tot de 15de eeuw, ontstonden de andere reuzen allemaal na WOII. De reuzencultuur in Vlaanderen kent dan een heuse heropleving en ook in Ieper heeft dit grote gevolgen.
In 1948 wordt Robrecht de Fries geboren. Hij is vernoemd naar de 10de graaf van Vlaanderen en de stichter van de Sint-Pieterswijk. Ter gelegenheid van de Kattenstoet worden in 1955 Cieper en Pietje Pek geboren. Minneke Poes volgt in 1960, hoewel zij pas vanaf 1971 naar Ieper komt. In 1959 is het de beurt aan Nikolaas de kanonnier, beschermer van Torrepoortwijk en in 1961 volgt Godfried de Tempelier. Sinds 2018 zijn er ook de kleine katjes van Cieper en Minneke Poes: Bas, Bert, Mimi, Neko en Snoezie.
A. Castelain, Kattefeest in Ieper met op de achtergrond de reuzen Pietje Pek, Minneke Poes, Goliath en Nikolaas de kanonnier, 1978 (Yper Museum)
De vele avonturen van Goliath
Traditioneel loopt Goliath mee in de processie naar aanleiding van Tuindag, maar doorheen de jaren maakt hij ook andere gebeurtenissen mee. Zo gaat Goliath af en toe op uitstap naar Rijsel waar hij meeloopt in optochten. In maart 1892 richt de Cercle Wallon in Ieper een stoet in. Zo wil de kring geld ophalen voor de slachtoffers van de mijnramp in Anderleus in Henegouwen. Goliath wordt helemaal verbouwd naar aanleiding van deze dag. In 1900 loopt de reus mee in de officiële ontvangst van baron Surmont de Volksberghe, minister van nijverheid en arbeid en voormalig burgemeester van Ieper.
Goliath overleeft WOI niet, maar wordt nadien al snel weer opgebouwd. In 1928 gaat de reus mee in de carnavalstoet. Het gaat om een tijdelijke vervanging, een kartonnen 2D-reus. Enkele maanden later neemt Goliath deel aan een parade in Kassel, ter ere van generaal Foch. Ter ere van het inhuldiging van het Belfort, op 28 juli 1924, geeft het stadsbestuur uiteindelijk de opdracht om een nieuwe Goliath te maken. In 1935 mag hij op uitstap naar Brussel, voor de kermis en in 1938 volgt Paris-Plage voor een internationaal reuzencongres.
Vanaf 1939 gaat Goliath mee uit met de kattenfeesten, wat vanaf 1955 de Kattenstoet zou worden. In 1945 is Goliath erbij wanneer op 10 september de bevrijding wordt gevierd in Ieper. In 1958 zakken een 100tal reuzen af naar Brussel voor een stoet op de Wereldtentoonstelling. Vanuit Ieper zijn Goliath en Cieper aanwezig.