Kattefeeste in Ieper

Zondag 12 mei is het eindelijk zover! Dan gaat de 46ste Kattenstoet weer uit. Een vaste waarde in Ieper. Uiteraard zijn er ook sporen van de Kattenstoet in onze museumcollectie te vinden. We belichten er een van: Het schilderij ‘Kattefeeste in Ieper’ van Albert Castelain uit 1978. 

SM 002166: Albert R. Castelain, Kattefeeste in Ieper, 1979 (Yper Museum) 

Het schilderij 
Op dit grote doek, het meet maar liefst 2m05 op 2m60, staat een drukke bende afgebeeld. Achteraan herken je de reuzen: Minneke Poes, Piekje Pek, Goliath en Nicolaas de Kanonnier. Vooraan staan de heksen, omringd door andere personages uit de stoet. Je ziet er onder andere de Germanen, de nar en de markies van de Gelaarsde Kat. Castelain integreerde ook verwijzingen naar spreekwoorden en gezegden met katten. Vooraan dansen de muizen en de grote klok centraal op het werk verwijst naar het spreekwoord De kat zit in de horloge.

Antoon Vermast, De kat zit in de horloge, 11 mei 1975 (Stadsarchief Ieper) 

Voor een schilderij met als onderwerp de Kattenstoet, werden verbazingwekkend weinig katten afgebeeld. Of zo lijkt het toch op het eerste zicht. Maar tussen het gezelschap zitten toch heel wat katachtige figuren verstopt. Aan de huizen op de achtergrond herken je Ieper. We kijken hier naar een scène op de Grote Markt van Ieper.  

Detail van het werk: twee katten in de menigte.  

De anonieme massa
Albert Castelain (1933-1990) verhuist in 1959 naar Ieper. Hij studeert jarenlang aan de Ieperse academie en is actief in verschillende kunstkringen. In 1976 stelt hij voor het eerst tentoon in de stad. Op zijn tweede tentoonstelling, in 1979, wordt ook het werk ‘Kattefeeste in Ieper’ getoond. Enkele jaren eerder, in 1974, werd de 20ste editie van de stoet gevierd. De stoet kreeg een make-over, met nieuwe scenario’s, kostuums en wagens. Dat zorgde voor een vernieuwd enthousiasme voor de stoet. 

Het kunstwerk is typerend voor het oeuvre van Castelain. Hij maakt vooral werken op groot formaat en beeldt menigten af op openbare plaatsen. Want het is net op die plaatsen dat mensen hun individualiteit verliezen en opgaan in de anonieme massa. Die spanning tussen individualiteit en opgaan in het geheel, staat centraal in het werk van Castelain. Zelf zegt hij over het kunstwerk:  

"Zo zag ik in 1962 voor het eerst de Kattestoet, maar ik voelde me nu (sic. 1980) bekwaam – zonder mezelf te verloochenen – om die te schilderen. Een drukdoende, geridiculiseerde massa, carnavaleske koppen en neuzen. Iedereen en alles is vervormd, om het verlies van eigenheid te benadrukken…."

Detail van het werk: maskers

Opvallend aan de uitbeelding van de Kattenstoet is dat Castelain niet de figuranten afbeeldt. In zijn schilderij versmelten de figuranten en de personages die ze uitbeelden volledig samen. Je ziet geen mensen die muizen of heksen verbeelden maar echte muizen en heksen. Of zo lijkt het toch. De vervorming van de figuren in het schilderij draagt verder bij aan de verwarring. Het verlies van individualiteit is hier met andere woorden totaal. Of om met de woorden van de kunstenaar zelf te eindigen: "De wereld is voor mij een tent met lachspiegels: alles is vervormd, tot het groteske toe."