Oudste stadsgezicht
Ieper in vogelperspectief, 1562
Wie het museum bezoekt, blijft ongetwijfeld hangen bij het oudst gekende stadsplan de stad Ieper van Thevelin-Destreez uit 1564. De reuzegrote maquette in het Yper Museum is gebaseerd op dit stadsplan. Je stapt zo letterlijk de middeleeuwse grootstad binnen. De verbeelding wordt levensecht. Door de recente aankoop van een stadsgezicht uit 1562, krijgen we nu nog een beter beeld van het Ieper van lang geleden. Hiëronymus Cock tekent deze kopergravure uit 1562. Dit werk toont de stad en de toenmalige vestingen in vogelperspectief. Centraal staan de Lakenhallen en de Grote Markt, met daarnaast de verschillende kerken, vestingtorens, molens en het stratenpatroon. De gravure is verrassend gedetailleerd. Toch moet de kaart kritisch gelezen worden. Zo is de weergave van de Sint-Pieterskerk historisch niet helemaal correct.
Hiëronymus Cock, kopergravure diepdruk, 1562.
Hiëronymus Cock
Hiëronymus Cock (1507-1570) maakt deze prent in 1562. Hij opent zijn prentenuitgeverij Aux Quatre Vents (In de Vier Winden) in Antwerpen, in dezelfde periode als de uitgeverij van de wereldberoemde Christoffel Plantin. Cock is een van de eerste toonaangevende prentenuitgevers uit de Lage Landen. Voor de ontwerptekeningen werkt hij samen met verschillende kunstenaars. Gespecialiseerde etsers en graveurs snijden de tekeningen vervolgens in de koperplaat. Een van deze kunstenaars was de beroemde schilder Pieter Bruegel. Het Plantin-Moretus-museum bewaart diverse van deze Breugel-prenten uitgeven bij Hiëronymus Cock. Figuratieve stadsplattegronden kennen in deze periode veel succes. Dankzij de techniek van houtsnededruk of koperplaatdruk is het mogelijk om meerdere exemplaren af te drukken op papier. Hiëronymus Cock brengt de kopergravure uit in 1562 met de bedoeling deze als losse prent te verspreiden.
Fantasie
Op de prent zien we Ieper vanuit vogelperspectief. Duidelijk onder een andere hoek dan het Thevelin-plan dat een verticale projectie heeft. In de 16de eeuw wordt het illustratieve karakter in de grafiek van geografische kaarten, stadsplattegronden en stadsgezichten steeds belangrijker. Lodovico Guicciardini (1521-1589) neemt in 1567 de prent over als illustratie in zijn eerste Italiaanse uitgave ‘Descrittione de tutti i Paesi Bassi, altrimenti detti Germania inferiore’. Later doen Braun en Hogenberg hetzelfde en nemen een bewerking over in hun uitgaven. Elke kopie wordt steeds fantasierijker. Mooi, maar helaas verliest het werk hierdoor aan documentaire waarde. Uitgaves van Hiëronymus Cock vinden we vandaag terug in belangrijke museale en archiefcollecties.
Commercieel talent
Hiëronymus Cock is de zoon van de schilder Jan Wellens de Cock (ca. 1480-ca. 1521) en de broer van de landschapschilder Matthijs Cock (ca. 1503 – ca. 1547). Midden 16de eeuw is Antwerpen een belangrijk centrum voor ets- en graveerkunst. Hiëronymus Cock speelt hierin een belangrijke rol. Zijn kwaliteitsvolle artistieke aanpak in combinatie met zijn commercieel talent maken van hem één van de belangrijkste prentuitgevers van die tijd. Wanneer hij in 1570 sterft, zet zijn echtgenote Volxcken Dierickx de zaak nog dertig jaar verder.
Naar aanleiding van een tentoonstelling in 2013 georganiseerd door de Koninklijke Bibliotheek van België, Museum M Leuven, de Fondation Custodia, Collection Frits Lugt en Illuminare, Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst van de KULeuven verscheen in OKV een uitgebreid artikel over het leven en werk van Hiëronymus Cock.
Meer stadsgezichten van Ieper ontdekken in de collectie?
collectie.ieper.be
Constandt, Hugo, Dewilde, Jan, Vandewiere, Frederik, Ieper in(ge)prent. Ieper doorheen de grafische kunsten van de 16de eeuw tot op heden. Ieper, Stedelijke Musea Ieper, 2010.