Seksuele insignes

Een bijzondere categorie zijn de seksuele insignes. Vooral in de 14de eeuw zijn ze populair. Voorstellingen van vrijende koppels, mannen die hun geslachtsdeel tonen, rennende fallussen en vliegende vulva’s. Sommige insignes verwijzen ook subtiel naar de geslachtsdaad. ‘Aan het spit rijgen’ is een eufemisme voor vrijen, vleugels kunnen verwijzen naar ‘vogelen’ en ‘een trapken onttellen’ is een bedekte term voor overspel.  

Vulva en fallus op een ladder, mogelijk een verwijzing naar overspel (Yper Museum, SM 002958) 

Het zijn deze insignes die ons een ander beeld van de middeleeuwen geven. Over hun betekenis is het gissen. Buiten de seksuele insignes zelf, zijn er geen andere bronnen over de speldjes terug te vinden. Er zijn geen schriftelijke verwijzingen en ook op afbeeldingen uit de periode zijn ze nergens terug te vinden. We moeten het dus stellen met hypotheses en mogelijke verklaringen.  

Man toont geslachtsdelen (Yper Museum, SM 002953) 

Vruchtbaarheid 

Verschillende insignes linken naar zaaien, oogsten en de landbouw. Dit verwijst ook vaak naar de menselijke vruchtbaarheid en voortplanting. Zo zijn er meerdere insignes waar een vrouw een fallus uit de grond opgraaft met een schop. Een duidelijke verwijzing naar de oogst. Droeg men deze insignes misschien als middel om de eigen vruchtbaarheid een handje te helpen?  

Een vrouw graaft een fallus op (Yper Museum, SM 005841) 

Amulet  

In de oudheid staan seksuele voorstellingen bekend om het kwaad af te weren. Plutarchus schrijft dat alles wat onfatsoenlijk en obsceen is, het kwade afleidt. Geslachtsdelen wekken weerzin op volgens hem maar werken tegelijk ook op de lachspieren. Of de seksuele insignes uit de 14de eeuw dezelfde functie hebben, is niet helemaal zeker. Misschien gaat het wel gewoon om humoristische, uitdagende voorstellingen die bij de jeugd populair zijn?  

Man toont geslachtsdelen (Yper Museum, SM 002951) 

Link met volksverhalen  

Net zoals bij de andere insignes, is er ook bij de seksuele insignes soms een link met literatuur. Intrigerend zijn de 13de-eeuwse Franse en Duitse volksverhalen. Bij enkele treden geslachtsdelen op als onafhankelijke personages. En dat doet denken aan de seksuele insignes waar fallussen en vulva’s met pootjes en vleugels zelfstandig voortbewegen. 

Vulva en fallus met pootjes (Yper Museum, SM 005018) 

Een voorbeeld van zo’n verhaal is het nonnentoernooi. Hier neemt een ridder na een ruzie afscheid van zijn geslachtsdeel: ze gaan elk hun eigen weg. De fallus komt in een klooster terecht, waar de zusters ruzie maken over de vondst. Om de lieve vrede te bewaren, richt moeder-overste een toernooi in. De winnaar mag de prijs meenemen naar haar kamer. Maar als het toernooi eindigt, is de fallus spoorloos. Hier breekt het verhaal af, we weten niet hoe het eindigt.