Polen
Gryfino (Polen)
In 1933 werd in Gryfino, een schat aan middeleeuwse munten gevonden, ongewoon vanwege hun grootte en samenstelling. Uit de 14de eeuw werden 11 hele (ook halve) munten uit de Nederlanden ontdekt. Op een totaal aantal munten van 7600 is dit niet zoveel, maar het laat zien dat handelsroutes van de Nederlanden naar de Baltische kust toen al werden gebruikt.
De schat geraakte helaas verspreid waardoor we de details niet meer kunnen achterhalen. De schat uit Gryfino kan er echter wel hetzelfde hebben uitgezien als die uit Pyrzyce (Polen)
De muntschat van Pyrzyce (MNS/N/6650/1-2589, National Museum in Szczecin)
Józefów schat (Polen)
De schat van Józefów is ontdekt in september 1970 in Zamość. Het is een van de beste voorbeelden van handelscontacten tussen Polen en Vlaanderen. Van alle 83 gevonden munten domineren die uit de zuidelijke Nederlanden: 15 werden geslagen in Brussel, 10 in Antwerpen en 9 in Brugge. De ligging van Zamość diep in het kroondomein van Polen toont aan hoe ver de handel met de Nederlanden langs de rivier de Wisla reikte.
Patagon van Albert & Isabelle, geslagen in Antwerpen, 1598 – 1621 (N/7410/12/ML The National Museum in Lublin)
Zowel in de schat van Józefów als in andere vondsten uit het Poolse Kroongebied vinden we slechts één soort Zuid-Nederlandse munten: de patagon (talar) met zijn fracties - helften en kwarten. In centraal Polen werden ze geregistreerd in veel schatten die werden gedeponeerd tussen 1650 en 1725.
In de helft van de gevallen werden munten van alle 17de-eeuwse vorsten aanwezig, Albrecht en Isabella, Filips IV en Karel II. Maar liefst 65% munten werden geslagen tijdens de regering van Filips IV (1621-1665), ongeveer 20% tijdens de regering van Albrecht en Isabella (1612 tot 1621) en de rest tijdens de regering van Karel II (1665-1700). Het gevonden materiaal wordt sterk gedomineerd door Brabantse munten (61,5%). Vlaamse munten vertegenwoordigen iets minder dan 8% van alle Zuid-Nederlandse munten.
Patagon van Filips IV, geslagen in Brussel in 1632 (N/7410/34/ML, The National Museum in Lublin)
Zuid-Nederlandse patagons stonden in Polen bekend als kruisdalers (door de tekening van een schuin kruis op de keerzijde) of Albrecht-dalers (van Albrecht en Isabelle, die deze munten introduceerden). Patagons werden, ondanks hun lagere waarde, op gelijke voet behandeld als andere harde daalders die in Polen arriveerden. Centraal-Polen wordt gekenmerkt door een grote concentratie van Nederlandse daalderschatten. Vlaamse en Brabantse patagons werden in grote aantallen naar het Gemenebest gebracht door handelaren die aankwamen in de haven van Gdańsk.
Het is geen toeval dat de munten dateren uit de periode van toegenomen maritieme handel tussen de Republiek Polen en de Spaanse Nederlanden. De verspreiding van archeologische vondsten met Vlaamse en Brabantse munten op het grondgebied van het huidige Polen is ook niet toevallig. Vanuit de haven Gdańsk werden ze via de Wisła -rivier verspreid in het binnenland.
Kaart met daarop de Wisła -rivier (Wikimedia Commons)